ESER TAHLİLLERİ Gayri Millî Unsurlar Bakımından Çalıkuşu-3

“Çalıkuşu”nun millî gayeler etrafında incelendiğinde yazarının Hıristiyan okulunda okumasının eser üzerindeki tesiri ve eserde Hıristiyanlık izleri ile ilgili daha önceki iki yazımızda durmuştuk. Bunları başlıklar halinde; manastır, sör, papazlar, Katolik, komünyon, paskalya, noel ve yortusu, kalver ve kantik gibi Hırıstiyanlığa ait kavram ve terimlerin eserde yer alış biçimini göstermiş ve bu kavram ve terimlerin ne anlama geldiğini açıklamıştım.

            Bu yazımızda da bozulmuş Hıristiyanlığa ait diğer hususlar ile ilgili olarak eserde ele alınış biçimini ve bizim millî kültürümüzde doğrusunun nasıl olduğunu açıklamaya çalışacağım.

“On üç, on dört yaşına gelen Katolik arkadaşlarım baharda Paskalya bayramında ilk Komünyonlarını yaparlar, etekleri yere değen beyaz ipek elbiseler, gelin duvaklarına benzeyen kucak kucak tüller örtünerek İsa Peygambere nişanlanırdı.” (s.37)

İsa Peygamber

İslam inancında İsa Peygamber de diğer peygamberler gibi İslam peygamberidir ve iman edilmesi zorunludur. Ancak bozulmuş Hıristiyanlıktaki teslis; tek bir Tanrı’da üçlü yapı; baba-oğul-kutsal ruh, “Hıristiyan geleneğinde bile tartışmalı olan bu inanç, gerek Kur’an’da gerek sonraki reddiye kitaplarında Allah’ın mutlak birliği ve tekliği mânasında İslâm tevhid akîdesine aykırı görülmüş ve Hıristiyanlığa yönelik en önemli eleştiri konusunu teşkil etmiştir. Kur’an’da, Allah’ın üç veya üçün biri kabul edilmesi, Allah’ın bir beşer ve peygamber olan İsa ile özdeşleştirilmesi, Allah’ın yanı sıra İsa’ya ve annesi Meryem’e ilâhlık nisbet edilmesi, İsa’nın Allah’ın oğlu olarak görülmesi ve bu şekilde Allah’a çocuk izâfe edilmesine işaret edilmekte, bütün bu anlayışların tevhid inancına ve bir peygamber sıfatıyla ancak tevhidi tebliğ eden Hz. İsa’nın tebliğine aykırı düştüğü, şirk ve küfür içerdiği belirtilmektedir.[1]

            Meryem Heykeli

            Bozulmuş Hıristiyanlık inancında Meryem önemli bir yer tutar. “Hıristiyan mezheplerinde Meryem'e farklı statüler tanınmıştır. Katolik ve Ortodoks mezhepleri Meryem'in sürekli bakireliğini ve Tanrı'nın annesi olduğunu kabul etmektedir. Ortodoks kilisesinde ikonlar, Katolik kilisesinde Meryem heykelleri bulunmaktadır. Her iki kilisede dua ve ibadette Meryem'in önemli yeri vardır.” [2]

            Bozulmuş bugünkü Hıristiyanlıkta İsa Tanrı’dır. Meryem de Tanrı’nın annesidir. Bu kadar bozulmuş bir dinin inanç sisteminin Çalıkuşu’nda ihmal edilmeden –bir şekilde- dile getirilmiş olması eserin millî gayeler dışında yazılmış olduğunu gösteren başka bir yönüdür:

            “O, mesela duvardaki Meryem heykelinin önünde gözlerinde yaşlarla dua ederken…” (s.30)

            “Bu masum yalvarma jesti mektepte sörler ve dindar talebelerin Meryem ve İsa karşısında dua ederken aldıkları bir jestti.” (s.41)

            İslam inancında ise Meryem, Peygamber Hazreti İsa’nın annesidir. Yani Hazreti İsa, Allah’ın bir kulu ve peygamberidir.

Yine Müslüman bir gencin inanç ve zihin dünyasında putlara saygı göstermek ve ibadet etmek diye bir şey söz konusu değilken Çalıkuşu’nda bu inanç ve zihinsel yapı çocuklar üzerinde olumsuz iz bırakacaktır. Çünkü bozulmuş Hıristiyanlıktaki Tanrı kavramının zihinlerde var edilmesi ister istemez İslam’daki Allah inancının da hafife alınmasını beraberinde getirmesi kaçınılmazdır. Eğer Tanrı’nın bir annesi olabiliyorsa ki o zaman Tanrı kavramı İslam’ın belirlediği ölçünün dışına çıkmış bulunuyor.

Eserin bütününe bakıldığında bu konuda bir açıklık getirilmediği muhakkaktır. “En ihtiyar hocalara kadar herkes onu Allah gibi sayardı.” (s. 28) cümlesindeki teşbih de hatalıdır.

“Sen hanımlarla tuvalet konuşurken düşündüm ki Allah seni yanlış yaratmış…” (s. 36) cümlesinin anlam yapısı da bozuktur. Burada belki anlam olarak “Allah seni kız değil erkek yaratmalıydı.” gibi bir temenni dile getiriliyorsa da üslup yanlıştır.

Eserde, Allah, biricik tevhit inancıyla değerlendirilmemiş, sıradan bir nesne gibi görülerek teşbih yapılmış, “Allah’ın yaratma fiili basitleştirilmiş, Allah’ın da yanlış yapabileceği gençlerin aklına getirilmiştir. Oysa İslam inancında Allah’a hiçbir şey nispet edilemez. Allah ile hiçbir şey kıyaslanamaz. Allah’a hiçbir şey benzetilemez. Allah’ın zati ve subiti sıfatları vardır ayrıca Allah’ın Kur’an-ı Kerim’de belirtilen doksan dokuz ismi vardır. Bunların dışında bir Allah inancı veya kavramının oluşması yüce yaratıcıya ve İslam’ın temel inanç prensiplerine saygısızlıktır.

İşte yukarıdaki teşbih ve bozulmuş Hıristiyanlıktaki Tanrı algısının eserde dile getirilmesi Müslüman gençlerin üzerinde Allah inanç ve kavramının menfi neticelere oluşmasına zemin hazırlaması muhakkaktır.   

Kilise

Eserde kilise olumlu ve özendirici biçimde dile getirilmiştir.

“Kilisede mum ışıkları, orgla çalınan ilahiler, her tarafı dolduran bahar çiçekleri kokularıyla karışarak bir kat daha ağırlaşan günlük ve öd ağacı dumanları içinde yapılan bu nişan töreni çok güzel bir şeydi.” (s.38)

Mişel

Mişel, Hırıstiyanlıkta baş meleklerden biridir.

Hıristiyan Arap, Süryani ve Ermenilere özgü bir isim olan Mişel, eserde Feride’nin Manastırda olumlu yönleriyle ön plana çıkarılan arkadaşı ve olumlu bir karakterdir.

“Mişel adında çalışkan bir kız kalın kafalı bir arkadaşına Roma tarihini müzakere ettirmek için sörden müsaade almış, en arka sıraya çekilmişti.” (s.39)

“Mersi Mişel, dedim, sen çok şık bir kızsın…” (s.56)

“Zavallı Mişel, öyle sevme çılgını bir kızdı ki. Bunu başkasında sezmek bile ona zevk veriyordu.” (s. 57)

“Evet, Mişel, dedim, ben de seviyorum.” 8s.57)

“Mişel, şimdi beni daha büyük bir muhabbetle kollarında tutuyordu.” (s. 58)

“Artık gözyaşlarımı tutamıyor, başımı Mişel’in göğsüne koyarak hıçkıra hıçkıra ağlıyordum.” (s. 60)

İstavroz

İstavroz, haç demektir. İstavroz çıkarmak ise Hristiyanların elleriyle haç işareti yapmalarına da istavroz çıkartma denir. İstavroz; Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'u temsil etmektedir. Eserde buna da değinilmiştir.

“Mişel bu defa hayretinden bir istavroz çıkardı. (s.57)

Vaftiz

Vaftiz, Hıristiyanlıkta arınmanın ve kutsamanın bir işareti olarak suyla yıkanma ayinidir. Eserde Feride, Hıristiyan Ermeni bir ailenin çocuğuna vaftizle ilgili bilgiler verirken dile getirilmiştir.

“… bir “Peygamberler Tarihi” açtım. İsa ve vaftize dair bir parça tesadüf etti. Kızcağız, vaftizi anlatırken saçma sapan bir şeyler söyledi. Mektepten kulağım dolu olduğu için tashih ettim, vaftize dair bazı sade malumat verdim.” (s. 196)

(Makalemizin devamı sonraki yazımızdadır.)