Pendik, İstanbul ilinin Anadolu Yakası'nda, Marmara Denizi'ne sahili olan ve Kocaeli Yarımadası'nda yer alan bir ilçedir. Güneydoğuda Tuzla, doğuda Kocaeli'nin Gebze ilçesi, kuzeyde Şile ve Çekmeköy, batıda Kartal, Sancaktepe ve Sultanbeyli, güneyde ise Marmara Denizi ile çevrilmiştir.
İsim
İlçenin bilinen en eski adı Pantikapeon'dur. Roma, Bizans, Doğu Roma ve Latin İmparatorluğu dönemlerinde her tarafı duvarla çevrili beş duvarlı anlamına da gelen Pantichion kullanılmıştır. Bu isimler Osmanlı döneminden itibaren değişikliğe uğrayarak günümüzde olduğu gibi Pendik olarak kullanılmaktadır.[2]
Tarih
Son neolitik çağa tarihlenen Pendik yerleşmesine ait arkeolojik eserler İstanbul Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir.
Pendik'teki en eski yerleşim olarak Makedonlar bilinse de yapılan kazılarda 3-4 bin yıllık insan kalıntıları bulunmuştur. Roma ve Doğu Roma hakimiyetinin ardından 1080-1083'te Selçuklularda kaldıysa da, tekrar Latin İmparatorluğu eline geçmiştir. 1306'da ise Osmanlı hakimiyetine girmiştir ancak bu Bizansın geri kazanma çabalarını doğurmuş ve 1329-1330 tarihlerinde Pelekanon savaşıyla bu çabalar sonuçsuz kalmıştır. 1400 yılında Yıldırım Bayezid döneminde Abdurrahman Gazi alana dek boş kalmış olan Pendik, bu tarihten itibaren tamamen Türk hâkimiyetindeki bir yerleşim yeri olmuştur.
Osmanlı hâkimiyetinde küçük bir balıkçı kasabası durumunda bulunan Pendik, geçirdiği büyük bir yangınla tamamen kül olmuştur kaynaklara göre 1200 hane ve dükkânı kül eden 50 saatlik yangından sonra Ayan Meclisi Senato Hariciye Encümen Reisi Azaryan Efendi Paris'ten mühendis ve mimarlar getirterek yeni yerleşimin planlarını çizdirmiştir. Planlara da şehir merkezine adının ilk harfini koydurtarak imzasını atmıştır. Günümüzde Gazipaşa-İsmetpaşa ve Orhan Maltepe Caddelerinin oluşturduğu çizgiler hala ilçenin en işlek merkezi durumundadır.
Osmanlı döneminden Gebze ilçesine bağlı bir köy iken daha sonra Üsküdar Mutasarrıflığına bağlı Kartal Sancağı bünyesinde bir nahiye olmuştur. 4 Temmuz 1987 tarih ve 19507 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 3392 sayılı kanun ile ilçe olmuş ve teşkilatlanmasını tamamlayarak 11 Ağustos 1988 tarihinde fiilen faaliyete geçmiştir.[3]
İlçede, Kaynarca ve Pendik arasında sahile 50 metre uzaklıkta, neolitik dönemden kalma ve MÖ 6500 yılında kurulduğu sanılan, 32 mezarın ve ev temelleri kalıntılarının bulunduğu eski bir yerleşim bölgesi bulunmuştur.
Belediye başkanları
Seçim Belediye Başkanı Parti Oy Oranı
1989 Burhan Köseoğlu Sosyaldemokrat Halkçı Parti %32,24
1994 Erol Kaya Refah Partisi %30,14
1999 Fazilet Partisi %32,16
2004 Adalet ve Kalkınma Partisi %44,23
2009 Salih Kenan Şahin %43,48
2014 %52,90
2019 Ahmet Cin %54,76
2024 %44,69
Mahalleler
Harita
İlçedeki mahallelerin haritadaki yeri
Ahmet Yesevi
Bahçelievler
Ballıca
Batı
Çamçeşme
Çamlık
Çınardere
Doğu
Dumlupınar
Emirli
Ertuğrulgazi
Esenler
Esenyalı
Fatih
Fevzi Çakmak
Göçbeyli
Güllübağlar
Güzelyalı
Harmandere
Kavakpınar
Kaynarca
Kurna
Kurtdoğmuş
Kurtköy
Orhangazi
Orta
Ramazanoğlu
Sanayi
Sapanbağları
Sülüntepe
Şeyhli
Velibaba
Yayalar
Yeni
Yenişehir
Yeşilbağlar
Coğrafi Yapı
İstanbul ilinin doğu yarısında yer alan Pendik, güneydoğuda Tuzla doğuda Gebze, kuzeyde Şile ve Çekmeköy, batıda Kartal, Sancaktepe ve Sultanbeyli, güneyde ise Marmara Denizi ile çevrilmiştir. Yaklaşık 200 km2'lik bir alana yayılmış olup 9 km sahil şeridi bulunmaktadır. Pendik'in yüzey şekilleri genel olarak engebelidir. Deniz kıyısı kil ve kum ile kıyıdan itibaren kuzeye doğru silislerle kaplıdır. İstanbul'un tek ve en yüksek dağı olan Aydos ile sınır olan Pendik, Ballıca Ağılbayırı, Karabayır tepelerine de sahiptir. Ayrıca üzerinde İBB Sosyal tesislerini barındıran Gözdağı'da en yüksek noktalardan biridir. Riva Deresi, Ballıca Deresi Ömerli Barajına dökülen akarsulardır. Büyükdere Kurtköy'den çıkarak Tuzla sınırlarına gider. İstanbul'un en büyük su kaynaklarından olan Ömerli Barajı'da Pendik sınırlarındadır. Çok geniş topraklara sahip Pendik'te TEM güneyi tamamen yerleşim yerleriyle kaplıdır, kuzeyde ise yalnızca 5 köy bulunmaktadır.
İklim
Pendik Karadeniz'in yağışlı iklimi ile Akdeniz'in ılıman iklimi arasında geçit teşkil eder yani klasik Marmara iklimine sahiptir. Kışın Balkan yarımadasından gelen soğuk rüzgârlar ve Karadeniz'in yağışlı havası ilçede etkisini gösterir, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yarı nemli bir iklime sahiptir.
Yıllık ortalama sıcaklık 14,1 derece, kışın ortalama sıcaklık 5,6 derece, yazın ortalama sıcaklık 28,6 derecedir. Hâkim rüzgârlar poyraz ve lodostur.
Sağlık
Pendik ilçesinde sağlık işlemlerini Sağlık Grup Başkanlığı yürütmektedir. Sağlık Grup Başkanlığına bağlı 23 Sağlık Ocağı, 3 Sağlık Evi hizmet vermektedir. Bunun yanında 1 Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlama Merkezi, 1 Verem Savaş Dispanseri ve 1 Halk Sağlık laboratuvarı vardır. Pendik Devlet Hastanesi Kaynarca, Sapanbağları ve İstasyon Semt Poliklinikleriyle hizmet vermektedir.[6]
Anadolu Yakası'nın en büyük hastanesi olma özelliğini taşıyan 540 yataklı Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi hizmet veriyor.
4 özel hastane, 8 poliklinik, 8 tıp merkezi, 5 ağız ve diş polikliniği, 100'ün üzerinde muayenehane, 41 adet çeşitli branşlarla ilgili laboratuvar, 2 diyaliz merkezi ve 13 sağlık kabini ile 144 eczane sağlık sektörü adına hizmet vermektedir.
Ulaşım
Ana madde: Pendik'ten geçen ulaşım hatları
Pendik'te bulunan Sabiha Gökçen Havalimanı.
Pendik Istasyon
1870 yılında kurulan Pendik Gar Müdürlüğü günümüzde de hizmet vermeye devam etmektedir. İstanbul kalkışlı tüm trenler (Haydarpaşa-Bostancı ve Pendik'de tüm trenler durur) ile İstanbul içinde hizmet veren banliyö trenleri de Pendik sınırlarındaki Pendik, Kaynarca, Tersane, Güzelyalı istasyonlarında hizmet vermektedir.
1998'den beri hizmet veren Pendik-Eminönü deniz otobüsü, İDO seferlerinin yeniden yapılandırılması sonucu sonlandırılmıştır.[7] 2004'ten beri Pendik-Yalova hızlı feribotu deniz ulaşımını sağlamaktadır. 2024 yılı itibarıyla Pendik'ten Adalar ve Tuzla rotalarını içine alan yeni bir deniz hattı oluşturulması kararlaştırılmıştır.[8]
İstanbul'daki hava ulaşım merkezlerinden biri olan Sabiha Gökçen Havalimanı da Pendik'de bulunmaktadır.
Ana arter olarak E-5, TEM ve Sahil Yolu ve bu yolları birbirine olan bağlantısını sağlayan ara yollarıyla karayolu ulaşımı sağlanmaktadır.
Şehir içi trafiği içinse minibüs ve taksilerin dışında İETT ile pek çok noktaya ulaşım mümkündür. Şişli (251), Üsküdar (16A) ile Kartal ve Maltepe'den de geçen Kadıköy (16, 17) seferleri Pendik merkez kalkışlıdır. Ayrıca Tuzla istikametinden gelen 130A Kadıköy hatları dışında 500T Tuzla-Cevizlibağ, 133T Tuzla-Maltepe Peronlar da Pendik'den geçmektedir.
Bunların dışında havalimanı kalkışlı E-10 Kadıköy ve E-3 4.Levent seferleri mevcuttur. 16, 16D, 16A, 16KH, 16C, 16B, 16S, 16Y, 17, 17B, 17K, 132, 132A, 132B, 132F, 132K, 132P, 132V, 133, 133A, 133Ş, 132D, 134, 133T, 134TK, 131H, SM4, KM10, KM11, KM12, KM13, KM14, KM23, KM24, KM25, KM26, KM27, KM29, 132T, UM73, 132H, 130H Pendik ilçesi sınırlarından geçen ve çeşitli noktalara ulaşan hatlardır.
Kadıköy'den Sabiha Gökçen Havalimanı istasyonuna kadar uzanan metro hattı istasyonlarından bir tanesi de Pendik istasyonudur, Pendik'e metro ile ulaşımda kolaylık sağlamaktadır., Kadıköy-Sabiha Gökçen Havalimanı Metro Hattı, Kurtköy Kavşağı/Viaport istikametine uzatılarak burada M5 Metro Hattı ile birleştirilecektir.
İstanbul'dan Kocaeli iline kadar giden Marmaray tren hattı Pendik üzerinden geçmektedir.
Pendik'te ulaşımı kolaylaştıran bir diğer avantaj olan Yüksek Hızlı Tren (YHT) Avrupa Yakası'ndan gelerek Pendik'ten geçmektedir. Konya'ya kadar uzanan YHT ve Kocaeli iline kadar uzanan Marmaray Pendik'te aynı istasyonda yer almaktadır.
Yıl Toplam Şehir Kır
1935[9] 3.514 veri yok veri yok
1940[10] 4.172 veri yok veri yok
1950[11] 7.910 veri yok veri yok
1955[12] 8.673 veri yok veri yok
1960[13] 13.963 veri yok veri yok
1965[14] 19.216 veri yok veri yok
1970[15] 27.494 veri yok veri yok
1975[16] 38.384 veri yok veri yok
1980[17] 48.219 veri yok veri yok
1990[18] 295.651 289.380 6.271
2000[19] 389.657 384.668 4.989
2007[20] 520.486 517.624 2.862
2008[21] 541.619 538.065 3.554
2009[22] 562.122 558.485 3.637
2010[23] 585.196 581.633 3.563
2011[24] 609.535 605.907 3.628
2012[25] 625.797 622.200 3.597
2013[26] 646.375 646.375 veri yok
2014[27] 663.569 663.569 veri yok
2015[28] 681.736 681.736 veri yok
2016[28] 691.681 691.681 veri yok
2017[28] 698.260 698.260 veri yok
2018[28] 693.599 693.599 veri yok
2019[28] 711.894 711.894 veri yok
2020[28] 726.481 726.481 veri yok
2021[29] 741.895 741.895 veri yok
2022[29] 750.435 750.435 veri yok
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır. 1924 Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesinden sonra Drama ve Yanya'dan gelen Müslüman Türk nüfus Pendik'e yerleşti. Pendik'ten giden Rumlar da Selanik yakınlarında Pendik adında bir yerleşim yeri kurdular. Dramalılar, Yanyalılar ve 1950'lerde Erzincanlıların da katılımıyla yeni Pendik'in çekirdeği oluşturulmuş oldu. Bu yapıya 1960 sonrasında Yugoslavya'dan göç eden Boşnaklar da eklendi. Bu göçmen nüfus 1960-70 arası Pendik'in Sapanbağları ve Yeşilbağlar mahallelerine yerleşti. Genel olarak seksenli yıllara kadar yazlık yerleşim merkezi olarak gelişen Pendik'te 1 Temmuz 1982'de Pendik Tersanesinin açılmasının, seksenli yılların Pendik'in en fazla göç aldığı dönem olmasında büyük rolü vardır. Tersanenin açılması ve sanayi kuruluşlarının büyük gelişme göstermiş olması ile beraber artan göçler nedeni ile Pendik yazlık yerleşim yeri olmaktan çıkmış bahçeli evlerin yerini apartmanlar almaya başlamıştır. 1989 yılında Bulgaristan'ın çeşitli şehirlerinden yurdumuza zorunlu olarak göç eden soydaşlarımız için 1990 yılında Pendik-Kurtköy'de 3 bin 150 konut inşa edilmiştir. Pendik günden güne göç almakta olup ilçede çoğunluğu Sivas, Erzurum, Ordu, Tokat, Kastamonu, Trabzon, Erzincan, Sakarya ve Giresun illeri kökenli yurttaşlar ile Boşnak ve Balkan göçmeni kökenli yurttaşlar oluşturmaktadır. Nüfus bakımından Pendik, TÜİK 2020 verilerine göre 726.491 nüfusa sahiptir. İstanbul'un dördüncü, Anadolu Yakası'nın en büyük ilçesidir.
Kaynakça
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.