Asırlardır bu topraklar üzerinde yaşayan milletimizin en önemli vasfı, vakıf medeniyetine sahip olmasıdır. Vakıf Müesseselerimiz, ecdadımızın birer tapu belgeleridir.
Vakıf kısaca, kişilerin kendilerine ait menkul veya gayrimenkul mallarını veya nakit paralarını cemiyetin yararına bağışlamaları olarak tanımlanabilir.
Vakıf, bir hukuki müessese olarak şöyle tarif edilmiştir. Vakıf; kendisinden yararlanmak mümkün ve caiz olan bir malı, devamlı olarak Allah’ın mülkü olmak üzere temlik ve temellükten menetmek ve menfaatini (gelirini), Allah rızası için bir hayır cihetine tasadduk etmektir.
Burada mal, vakfedenin mülkiyetinden çıkar ve Allah’ın (toplum’un) mülkü haline gelir. Böyle bir malın yönetimi artık vakıfnamedeki şartlara ve genel esaslara göre olur. (Şamil İslam Ansiklopedisi Cilt-8, shf.175)
Osmanlı Devleti, fethettiği yerlerde sosyal müesseseler kurup halkın hizmetine sunmuştur. Bu müesseseleri halkın hizmetine sunmakla beraber, çevreye ve hayvanlara da hizmet götüren vakıflar da kurmuşlardır.
Osmanlı döneminde vakıf kuran ilk hükümdar Orhan Gazi’dir. Orhan Gazi, H. 731 (M. 1330) yılında İznik’te bir vakıf kurmuştur. Akabinde 1. Murad, Yıldırım Bayezıd ve Çelebi Mehmed devirlerinde sistemli bir şekilde ilerleyen Anadolu ve Rumeli fetihleri neticesinde sınırlar genişlemiştir.
Hem bu sınırların kalıcı kılınabilmesi hem de bir sonraki fetih yürüyüşü için destek alınabilmesi mühim bir mesele olmuştur. Osmanlı hükümdarları bu sorunu derviş ve şeyhlere kurdukları zaviye vakıfları ile çözme yoluna gitmişler ve bunda da başarılı olmuşlardır.
Osmanlı döneminde kurulan ve yürütülen vakıf hizmetleri ve müesseselerinden birkaç örnek verelim.
İmârethâneler, kervansaraylar, hanlar, hamamlar ve dâru’ş-şifâ hizmetleri,
Medrese, dâru’l-huffâz, dâru’l-hadîs vb. ilim müesseseleri,
Câmî, mescid, tekke, zâviye ve türbelerin inşâ ve bakımı, Namazgâh, kütüphâne ve misâfirhâneler,
Kuyular, suyolları, su kemerleri, çeşme ve sebiller,
Aşevleri, çocuk emzirme ve büyütme yuvaları; Fakir ve kimsesizlerin cenâzesini kaldırmak,
Fakirlere yakacak temin etmek, Borçluların borçlarını ödemek,
Efendileri tarafından azarlanmaması için, hizmetçilerin kırdıkları kâse ve kapların yerine yenilerini almak,
Yetim kızlara çeyiz hazırlamak, Dul kadınlara ve muhtaçlara yardım etmek, Yaşlı ve kimsesiz hanımları korumak.
Mektep çocuklarına gıdâ ve giyecek yardımı yapmak,
Bayramlarda çocukları ve kimsesizleri sevindirmek,
Günümüzde de pek çok dernek ve cemiyetler benzer hizmetleri yürütmektedirler. Toplumumuza kültürel ve sosyal dayanışmanın örnekleri sunulmaktadır.
Geçmişte ve günümüzde, toplum yararına vakıf hizmetlerinde emeği geçenlerden Allah razı olsun. Allah sayılarını artırsın, hizmetlerini bereketli kılsın.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.